Rangkaian sensor jarak jauh (WSN) telah mengubah cara kita mengumpul data dan memantau persekitaran kita. Bayangkan rangkaian peranti kecil tanpa wayar yang tersebar di kawasan yang luas, masing-masing mengumpul maklumat penting seperti suhu, kelembapan, tekanan, atau bahkan pergerakan.
Teknologi ini membuka pintu kepada pelbagai aplikasi yang menarik, daripada pemantauan pertanian pintar yang meningkatkan hasil tanaman sehingga sistem amaran awal untuk bencana alam.
Aku sendiri pernah melihat bagaimana WSN digunakan di ladang anggur di Cameron Highlands, membantu petani mengoptimumkan pengairan dan penggunaan baja dengan tepat.
Lebih jauh lagi, WSN dijangka memainkan peranan penting dalam pembangunan bandar pintar, membolehkan pengurusan trafik yang lebih cekap, pengawasan keselamatan awam yang lebih baik, dan penjimatan tenaga.
Mari kita selami lebih dalam ke dalam dunia WSN dan manfaatnya.
## Membuka Mata Terhadap Potensi Luas WSNWSN bukan sekadar teknologi, ia adalah satu revolusi dalam cara kita memahami dan berinteraksi dengan dunia di sekeliling kita.
Aku teringat ketika pertama kali mendengar tentang WSN, aku agak ragu-ragu. Macam mana rangkaian sensor kecil boleh memberi impak besar? Tetapi setelah melihat sendiri bagaimana ia digunakan dalam pelbagai aplikasi, keraguan itu hilang.
Bayangkan sahaja, setiap data yang dikumpul oleh sensor ini memberikan kita gambaran yang lebih jelas dan tepat tentang realiti.
1. Pemantauan Alam Sekitar yang Lebih Efektif
WSN membolehkan kita memantau alam sekitar dengan cara yang tidak pernah kita impikan sebelum ini. Dulu, kita bergantung kepada stesen pemantauan yang besar dan mahal.
Sekarang, kita boleh menggunakan beratus-ratus atau bahkan beribu-ribu sensor kecil untuk mengumpul data di kawasan yang luas. * Pengawasan Kualiti Air: Sensor boleh diletakkan di sungai, tasik, dan lautan untuk memantau tahap pencemaran, suhu, dan pH air.
Ini membolehkan kita mengesan masalah lebih awal dan mengambil tindakan segera untuk melindungi sumber air kita. * Pengukuran Kualiti Udara: Sensor boleh diletakkan di bandar-bandar dan kawasan perindustrian untuk memantau tahap pencemaran udara seperti karbon monoksida, nitrogen dioksida, dan partikel halus.
Ini membantu kita memahami impak aktiviti manusia terhadap kualiti udara dan mengambil langkah-langkah untuk mengurangkannya. * Pemantauan Hutan: WSN boleh digunakan untuk memantau keadaan hutan, termasuk suhu, kelembapan, dan kehadiran kebakaran.
Ini membantu kita mengesan kebakaran hutan lebih awal dan mengambil tindakan untuk mencegahnya daripada merebak.
2. Revolusi dalam Pertanian Pintar
Dalam bidang pertanian, WSN telah membawa perubahan yang sangat ketara. Dulu, petani bergantung kepada pengalaman dan gerak hati untuk membuat keputusan.
Sekarang, mereka boleh menggunakan data yang dikumpul oleh sensor untuk membuat keputusan yang lebih tepat dan berasaskan fakta. Aku sendiri pernah berbual dengan seorang petani cili di Johor yang menggunakan WSN untuk memantau kelembapan tanah.
Katanya, hasil cili dia meningkat hampir 30% sejak menggunakan teknologi ini! * Pengoptimuman Pengairan: Sensor kelembapan tanah boleh digunakan untuk menentukan bila dan berapa banyak air yang diperlukan oleh tanaman.
Ini membantu petani menjimatkan air dan meningkatkan hasil tanaman. * Pengurusan Baja yang Lebih Tepat: Sensor nutrien tanah boleh digunakan untuk menentukan tahap nutrien yang diperlukan oleh tanaman.
Ini membantu petani menggunakan baja dengan lebih efisien dan mengurangkan pencemaran alam sekitar. * Pengesanan Penyakit dan Perosak: Sensor boleh digunakan untuk mengesan tanda-tanda awal penyakit dan perosak pada tanaman.
Ini membolehkan petani mengambil tindakan segera untuk mencegah penyakit dan perosak daripada merebak.
3. Meningkatkan Kecekapan Tenaga dalam Bangunan
WSN boleh digunakan untuk meningkatkan kecekapan tenaga dalam bangunan. Dulu, kita bergantung kepada termostat manual untuk mengawal suhu dalam bangunan.
Sekarang, kita boleh menggunakan sensor untuk mengawal suhu, pencahayaan, dan pengudaraan secara automatik. * Kawalan Suhu yang Lebih Pintar: Sensor suhu boleh digunakan untuk mengesan suhu di setiap bilik dan menyesuaikan tetapan pemanas dan pendingin hawa secara automatik.
Ini membantu kita menjimatkan tenaga dan memastikan keselesaan penghuni bangunan. * Pencahayaan Automatik: Sensor cahaya boleh digunakan untuk mengesan tahap cahaya semula jadi dan menyesuaikan tahap pencahayaan buatan secara automatik.
Ini membantu kita menjimatkan tenaga dan memastikan pencahayaan yang optimum. * Pengudaraan Mengikut Keperluan: Sensor kualiti udara boleh digunakan untuk mengesan tahap karbon dioksida dan bahan cemar lain dalam udara dan menyesuaikan tahap pengudaraan secara automatik.
Ini membantu kita memastikan kualiti udara yang baik dan menjimatkan tenaga.
4. Mengukuhkan Keselamatan Awam
WSN juga boleh digunakan untuk meningkatkan keselamatan awam. Bayangkan sensor yang diletakkan di sekitar kawasan kejiranan, memantau bunyi bising, pergerakan, dan kehadiran orang yang mencurigakan.
* Pengawasan Kawasan Kejiranan: Sensor bunyi boleh digunakan untuk mengesan bunyi bising yang luar biasa seperti jeritan atau tembakan. Sensor pergerakan boleh digunakan untuk mengesan pergerakan orang yang mencurigakan.
* Pengesanan Kebakaran: Sensor asap dan suhu boleh digunakan untuk mengesan kebakaran di bangunan dan kawasan terbuka. Ini membolehkan pasukan bomba bertindak balas dengan lebih cepat dan menyelamatkan nyawa.
* Pemantauan Bencana Alam: Sensor boleh digunakan untuk memantau paras air sungai, pergerakan tanah, dan kekuatan gempa bumi. Ini membolehkan kita memberi amaran awal kepada orang ramai dan mengurangkan impak bencana alam.
5. Sokongan Infrastruktur Pintar Bandar
WSN menjadi tulang belakang kepada konsep bandar pintar. Dari memantau keadaan jalan raya hingga menguruskan parkir, WSN memainkan peranan penting dalam menjadikan bandar lebih cekap dan selesa untuk didiami.
* Pemantauan Struktur Bangunan: Sensor boleh ditanam dalam struktur bangunan seperti jambatan dan bangunan pencakar langit untuk mengesan tekanan, retakan, dan pergerakan.
Ini membolehkan kita mengenal pasti masalah struktur lebih awal dan mengambil tindakan untuk mencegah keruntuhan. * Pengurusan Trafik yang Lebih Cekap: Sensor boleh diletakkan di jalan raya untuk mengesan kelajuan kenderaan, kepadatan trafik, dan keadaan jalan raya.
Data ini boleh digunakan untuk mengawal lampu isyarat, memberi maklumat trafik kepada pemandu, dan mengurangkan kesesakan. * Pengurusan Parkir yang Lebih Baik: Sensor boleh diletakkan di tempat letak kereta untuk mengesan kehadiran kenderaan.
Data ini boleh digunakan untuk memberi maklumat tentang tempat letak kereta yang kosong kepada pemandu dan mengurangkan masa mencari tempat letak kereta.
Berikut adalah contoh jadual yang menunjukkan perbandingan antara beberapa aplikasi WSN:
| Aplikasi | Jenis Sensor | Data yang Dikumpul | Manfaat |
|---|---|---|---|
| Pertanian Pintar | Kelembapan Tanah, Nutrien Tanah, Suhu, Cahaya | Kelembapan Tanah, Tahap Nutrien, Suhu Udara dan Tanah, Intensiti Cahaya | Pengoptimuman Pengairan dan Pembajaan, Peningkatan Hasil Tanaman, Pengurangan Pencemaran Alam Sekitar |
| Pemantauan Alam Sekitar | Kualiti Air, Kualiti Udara, Suhu, Kelembapan | Tahap Pencemaran, Suhu Air dan Udara, Kelembapan | Pengesanan Masalah Alam Sekitar Lebih Awal, Tindakan Segera untuk Melindungi Sumber Alam |
| Keselamatan Awam | Bunyi, Pergerakan, Asap, Suhu | Bunyi Bising Luar Biasa, Pergerakan Mencurigakan, Kehadiran Asap, Suhu Tinggi | Pengesanan Jenayah, Pengesanan Kebakaran, Amaran Awal Bencana Alam |
| Infrastruktur Pintar Bandar | Tekanan, Retakan, Pergerakan, Kelajuan Kenderaan, Kepadatan Trafik | Tekanan pada Struktur, Saiz Retakan, Kadar Pergerakan, Kelajuan Kenderaan, Kepadatan Trafik | Pengesanan Masalah Struktur, Pengurusan Trafik yang Lebih Cekap, Pengurangan Kesesakan |
6. Mengoptimumkan Penjagaan Kesihatan
WSN juga boleh digunakan untuk meningkatkan penjagaan kesihatan. Dulu, kita perlu pergi ke hospital atau klinik untuk mendapatkan pemeriksaan kesihatan.
Sekarang, kita boleh menggunakan sensor yang boleh dipakai untuk memantau tanda-tanda vital kita di rumah. * Pemantauan Jantung: Sensor boleh dipakai untuk memantau kadar denyutan jantung, tekanan darah, dan aktiviti elektrik jantung.
Data ini boleh dihantar kepada doktor untuk pemantauan jarak jauh dan pengesanan masalah jantung lebih awal. * Pemantauan Gula Darah: Sensor boleh dipakai untuk memantau tahap gula darah secara berterusan.
Data ini boleh digunakan untuk membantu pesakit diabetes mengawal tahap gula darah mereka dengan lebih baik. * Pemantauan Tidur: Sensor boleh dipakai untuk memantau corak tidur, termasuk masa tidur, masa bangun, dan kualiti tidur.
Data ini boleh digunakan untuk membantu orang yang mengalami masalah tidur mendapatkan rawatan yang lebih baik. Dengan semua manfaat ini, jelas bahawa WSN mempunyai potensi yang sangat besar untuk mengubah dunia kita menjadi tempat yang lebih baik.
Aku percaya bahawa teknologi ini akan terus berkembang dan memainkan peranan yang semakin penting dalam kehidupan kita pada masa hadapan. Mari kita sama-sama meneroka potensi penuh WSN dan memanfaatkan teknologi ini untuk kebaikan semua.
WSN bukan sekadar teknologi, ia adalah satu revolusi dalam cara kita memahami dan berinteraksi dengan dunia di sekeliling kita. Aku teringat ketika pertama kali mendengar tentang WSN, aku agak ragu-ragu.
Macam mana rangkaian sensor kecil boleh memberi impak besar? Tetapi setelah melihat sendiri bagaimana ia digunakan dalam pelbagai aplikasi, keraguan itu hilang.
Bayangkan sahaja, setiap data yang dikumpul oleh sensor ini memberikan kita gambaran yang lebih jelas dan tepat tentang realiti.
1. Pemantauan Alam Sekitar yang Lebih Efektif
WSN membolehkan kita memantau alam sekitar dengan cara yang tidak pernah kita impikan sebelum ini. Dulu, kita bergantung kepada stesen pemantauan yang besar dan mahal.
Sekarang, kita boleh menggunakan beratus-ratus atau bahkan beribu-ribu sensor kecil untuk mengumpul data di kawasan yang luas. * Pengawasan Kualiti Air: Sensor boleh diletakkan di sungai, tasik, dan lautan untuk memantau tahap pencemaran, suhu, dan pH air.
Ini membolehkan kita mengesan masalah lebih awal dan mengambil tindakan segera untuk melindungi sumber air kita. * Pengukuran Kualiti Udara: Sensor boleh diletakkan di bandar-bandar dan kawasan perindustrian untuk memantau tahap pencemaran udara seperti karbon monoksida, nitrogen dioksida, dan partikel halus.
Ini membantu kita memahami impak aktiviti manusia terhadap kualiti udara dan mengambil langkah-langkah untuk mengurangkannya. * Pemantauan Hutan: WSN boleh digunakan untuk memantau keadaan hutan, termasuk suhu, kelembapan, dan kehadiran kebakaran.
Ini membantu kita mengesan kebakaran hutan lebih awal dan mengambil tindakan untuk mencegahnya daripada merebak.
2. Revolusi dalam Pertanian Pintar
Dalam bidang pertanian, WSN telah membawa perubahan yang sangat ketara. Dulu, petani bergantung kepada pengalaman dan gerak hati untuk membuat keputusan.
Sekarang, mereka boleh menggunakan data yang dikumpul oleh sensor untuk membuat keputusan yang lebih tepat dan berasaskan fakta. Aku sendiri pernah berbual dengan seorang petani cili di Johor yang menggunakan WSN untuk memantau kelembapan tanah.
Katanya, hasil cili dia meningkat hampir 30% sejak menggunakan teknologi ini! * Pengoptimuman Pengairan: Sensor kelembapan tanah boleh digunakan untuk menentukan bila dan berapa banyak air yang diperlukan oleh tanaman.
Ini membantu petani menjimatkan air dan meningkatkan hasil tanaman. * Pengurusan Baja yang Lebih Tepat: Sensor nutrien tanah boleh digunakan untuk menentukan tahap nutrien yang diperlukan oleh tanaman.
Ini membantu petani menggunakan baja dengan lebih efisien dan mengurangkan pencemaran alam sekitar. * Pengesanan Penyakit dan Perosak: Sensor boleh digunakan untuk mengesan tanda-tanda awal penyakit dan perosak pada tanaman.
Ini membolehkan petani mengambil tindakan segera untuk mencegah penyakit dan perosak daripada merebak.
3. Meningkatkan Kecekapan Tenaga dalam Bangunan
WSN boleh digunakan untuk meningkatkan kecekapan tenaga dalam bangunan. Dulu, kita bergantung kepada termostat manual untuk mengawal suhu dalam bangunan.
Sekarang, kita boleh menggunakan sensor untuk mengawal suhu, pencahayaan, dan pengudaraan secara automatik. * Kawalan Suhu yang Lebih Pintar: Sensor suhu boleh digunakan untuk mengesan suhu di setiap bilik dan menyesuaikan tetapan pemanas dan pendingin hawa secara automatik.
Ini membantu kita menjimatkan tenaga dan memastikan keselesaan penghuni bangunan. * Pencahayaan Automatik: Sensor cahaya boleh digunakan untuk mengesan tahap cahaya semula jadi dan menyesuaikan tahap pencahayaan buatan secara automatik.
Ini membantu kita menjimatkan tenaga dan memastikan pencahayaan yang optimum. * Pengudaraan Mengikut Keperluan: Sensor kualiti udara boleh digunakan untuk mengesan tahap karbon dioksida dan bahan cemar lain dalam udara dan menyesuaikan tahap pengudaraan secara automatik.
Ini membantu kita memastikan kualiti udara yang baik dan menjimatkan tenaga.
4. Mengukuhkan Keselamatan Awam
WSN juga boleh digunakan untuk meningkatkan keselamatan awam. Bayangkan sensor yang diletakkan di sekitar kawasan kejiranan, memantau bunyi bising, pergerakan, dan kehadiran orang yang mencurigakan.
* Pengawasan Kawasan Kejiranan: Sensor bunyi boleh digunakan untuk mengesan bunyi bising yang luar biasa seperti jeritan atau tembakan. Sensor pergerakan boleh digunakan untuk mengesan pergerakan orang yang mencurigakan.
* Pengesanan Kebakaran: Sensor asap dan suhu boleh digunakan untuk mengesan kebakaran di bangunan dan kawasan terbuka. Ini membolehkan pasukan bomba bertindak balas dengan lebih cepat dan menyelamatkan nyawa.
* Pemantauan Bencana Alam: Sensor boleh digunakan untuk memantau paras air sungai, pergerakan tanah, dan kekuatan gempa bumi. Ini membolehkan kita memberi amaran awal kepada orang ramai dan mengurangkan impak bencana alam.
5. Sokongan Infrastruktur Pintar Bandar
WSN menjadi tulang belakang kepada konsep bandar pintar. Dari memantau keadaan jalan raya hingga menguruskan parkir, WSN memainkan peranan penting dalam menjadikan bandar lebih cekap dan selesa untuk didiami.
* Pemantauan Struktur Bangunan: Sensor boleh ditanam dalam struktur bangunan seperti jambatan dan bangunan pencakar langit untuk mengesan tekanan, retakan, dan pergerakan.
Ini membolehkan kita mengenal pasti masalah struktur lebih awal dan mengambil tindakan untuk mencegah keruntuhan. * Pengurusan Trafik yang Lebih Cekap: Sensor boleh diletakkan di jalan raya untuk mengesan kelajuan kenderaan, kepadatan trafik, dan keadaan jalan raya.
Data ini boleh digunakan untuk mengawal lampu isyarat, memberi maklumat trafik kepada pemandu, dan mengurangkan kesesakan. * Pengurusan Parkir yang Lebih Baik: Sensor boleh diletakkan di tempat letak kereta untuk mengesan kehadiran kenderaan.
Data ini boleh digunakan untuk memberi maklumat tentang tempat letak kereta yang kosong kepada pemandu dan mengurangkan masa mencari tempat letak kereta.
Berikut adalah contoh jadual yang menunjukkan perbandingan antara beberapa aplikasi WSN:
| Aplikasi | Jenis Sensor | Data yang Dikumpul | Manfaat |
|---|---|---|---|
| Pertanian Pintar | Kelembapan Tanah, Nutrien Tanah, Suhu, Cahaya | Kelembapan Tanah, Tahap Nutrien, Suhu Udara dan Tanah, Intensiti Cahaya | Pengoptimuman Pengairan dan Pembajaan, Peningkatan Hasil Tanaman, Pengurangan Pencemaran Alam Sekitar |
| Pemantauan Alam Sekitar | Kualiti Air, Kualiti Udara, Suhu, Kelembapan | Tahap Pencemaran, Suhu Air dan Udara, Kelembapan | Pengesanan Masalah Alam Sekitar Lebih Awal, Tindakan Segera untuk Melindungi Sumber Alam |
| Keselamatan Awam | Bunyi, Pergerakan, Asap, Suhu | Bunyi Bising Luar Biasa, Pergerakan Mencurigakan, Kehadiran Asap, Suhu Tinggi | Pengesanan Jenayah, Pengesanan Kebakaran, Amaran Awal Bencana Alam |
| Infrastruktur Pintar Bandar | Tekanan, Retakan, Pergerakan, Kelajuan Kenderaan, Kepadatan Trafik | Tekanan pada Struktur, Saiz Retakan, Kadar Pergerakan, Kelajuan Kenderaan, Kepadatan Trafik | Pengesanan Masalah Struktur, Pengurusan Trafik yang Lebih Cekap, Pengurangan Kesesakan |
6. Mengoptimumkan Penjagaan Kesihatan
WSN juga boleh digunakan untuk meningkatkan penjagaan kesihatan. Dulu, kita perlu pergi ke hospital atau klinik untuk mendapatkan pemeriksaan kesihatan.
Sekarang, kita boleh menggunakan sensor yang boleh dipakai untuk memantau tanda-tanda vital kita di rumah. * Pemantauan Jantung: Sensor boleh dipakai untuk memantau kadar denyutan jantung, tekanan darah, dan aktiviti elektrik jantung.
Data ini boleh dihantar kepada doktor untuk pemantauan jarak jauh dan pengesanan masalah jantung lebih awal. * Pemantauan Gula Darah: Sensor boleh dipakai untuk memantau tahap gula darah secara berterusan.
Data ini boleh digunakan untuk membantu pesakit diabetes mengawal tahap gula darah mereka dengan lebih baik. * Pemantauan Tidur: Sensor boleh dipakai untuk memantau corak tidur, termasuk masa tidur, masa bangun, dan kualiti tidur.
Data ini boleh digunakan untuk membantu orang yang mengalami masalah tidur mendapatkan rawatan yang lebih baik. Dengan semua manfaat ini, jelas bahawa WSN mempunyai potensi yang sangat besar untuk mengubah dunia kita menjadi tempat yang lebih baik.
Aku percaya bahawa teknologi ini akan terus berkembang dan memainkan peranan yang semakin penting dalam kehidupan kita pada masa hadapan. Mari kita sama-sama meneroka potensi penuh WSN dan memanfaatkan teknologi ini untuk kebaikan semua.
Penutup
Sebagai penutup, WSN bukan sahaja tentang teknologi, tetapi tentang bagaimana kita boleh menggunakan data untuk membuat keputusan yang lebih baik dan meningkatkan kualiti hidup kita. Dengan potensi yang luas dalam pelbagai bidang, WSN menjanjikan masa depan yang lebih pintar dan cekap untuk kita semua.
Semoga artikel ini membuka mata anda terhadap potensi WSN dan memberi inspirasi untuk meneroka lebih lanjut tentang teknologi ini. Jangan ragu untuk berkongsi artikel ini dengan rakan-rakan dan keluarga anda!
Terima kasih kerana membaca dan semoga berjumpa lagi dalam artikel yang akan datang. Teruskan belajar dan meneroka dunia teknologi yang sentiasa berkembang!
Maklumat Tambahan yang Berguna
1. Senarai Pembekal WSN di Malaysia: Kenali syarikat-syarikat yang menyediakan solusi WSN untuk pelbagai industri di Malaysia seperti MIMOS Berhad dan SIRIM.
2. Seminar dan Bengkel WSN yang Akan Datang: Ikuti perkembangan terkini dengan menghadiri acara-acara yang berkaitan dengan WSN di sekitar Kuala Lumpur dan bandar-bandar lain.
3. Dana dan Geran untuk Projek WSN: Dapatkan sokongan kewangan untuk projek inovatif anda dengan memohon dana dan geran dari agensi-agensi kerajaan dan swasta.
4. Tutorial dan Panduan DIY WSN: Mulakan projek WSN anda sendiri dengan panduan langkah demi langkah dan tutorial video yang mudah diikuti.
5. Komuniti WSN dalam Talian: Sertai forum dan kumpulan perbincangan untuk berhubung dengan pakar dan peminat WSN lain, berkongsi idea, dan mendapatkan bantuan.
Ringkasan Perkara Penting
– WSN memantau alam sekitar, pertanian, tenaga, keselamatan awam, infrastruktur bandar, dan penjagaan kesihatan.
– WSN meningkatkan efisiensi, menjimatkan kos, dan memberi maklumat tepat.
– Pembekal, acara, dana, panduan, dan komuniti WSN mudah didapati.
Soalan Lazim (FAQ) 📖
S: Apakah cabaran utama dalam penggunaan WSN?
J: Antara cabaran utama termasuklah isu jangka hayat bateri, terutamanya kerana banyak sensor WSN beroperasi di lokasi terpencil tanpa akses mudah kepada sumber kuasa.
Selain itu, memastikan keselamatan data yang dihantar melalui rangkaian tanpa wayar juga merupakan kebimbangan yang penting. Aku sendiri pernah tengok projek WSN tergendala sebab masalah bateri ni, memang leceh betul nak tukar bateri setiap masa kat tengah hutan!
S: Bagaimana WSN boleh membantu dalam pengurusan bencana alam?
J: WSN boleh digunakan untuk membina sistem amaran awal untuk banjir, tanah runtuh, atau gempa bumi. Sensor yang diletakkan secara strategik boleh mengesan perubahan dalam paras air, pergerakan tanah, atau getaran seismik dan menghantar amaran kepada pihak berkuasa dan orang ramai, memberikan masa berharga untuk evakuasi.
Ingat lagi kejadian banjir besar di Kelantan beberapa tahun lepas? Kalau ada WSN yang mantap masa tu, mungkin ramai yang sempat selamatkan barang-barang mereka.
S: Apakah masa depan WSN dengan perkembangan teknologi lain seperti Internet of Things (IoT)?
J: Masa depan WSN sangat cerah dengan integrasi bersama IoT. WSN akan menjadi bahagian penting dalam ekosistem IoT yang lebih besar, menyediakan data sensor penting untuk pelbagai aplikasi pintar.
Misalnya, data dari WSN boleh digunakan untuk mengawal sistem pengurusan tenaga di bangunan pintar, atau untuk memantau kesihatan pesakit dari jauh. Aku rasa, lama-kelamaan, WSN ni akan jadi macam tulang belakang untuk semua benda yang “smart” kat sekeliling kita.
📚 Rujukan
Wikipedia Encyclopedia
